Toespraak locoburgemeester Jon Herselman tijdens 4 mei herdenking 2024

Dames en heren, jongens en meisjes

Vandaag op 4 mei herdenken we de oorlogsslachtoffers en morgen op 5 mei vieren we onze vrijheid. Vrijheid is een recht. Maar het is ook onze verantwoordelijkheid om vrijheid in stand te houden.

We herdenken hier, vandaag op de vierde mei in Kapelle, de doden, de gevallenen die hun leven gaven voor de vrijheid, die sommigen van ons – jong en oud – nu als zo vanzelfsprekend ervaren, maar die anderen nog steeds dagelijks moeten bevechten. We herdenken ruim 250.000 burgers en militairen die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.

Ieder jaar, dames en heren/jongens en meisjes, vindt er een Nationaal Vrijheidsonderzoek plaats. De conclusies uit het onderzoek van dit jaar 2024 zijn als volgt:

• Er is een groot draagvlak voor de herdenking op 4 mei, 83% vindt de Nationale Herdenking belangrijk of heel belangrijk.

• Er zijn veel zorgen over de oorlogen, het thema Oorlog staat inmiddels op de 1e plaats van de lijst van meest zorgwekkende thema’s. In 2 jaar tijd is dit percentage van 38 naar 56% gestegen. En zo gek is dat helaas ook niet, want de oorlogen en conflicten in Oekraïne en de Gazastrook domineren dagelijks ons nieuws. En dat zijn nog niet eens de enige oorlogen en conflicten die er wereldwijd op dit moment zijn.

• 4 mei verliest daardoor juist niet aan betekenis, de belangrijkste redenen zijn dat men wil stilstaan bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en andere oorlogen en bij de vrijheid die we ervaren.

• De twee minuten stilte spreekt het meeste aan en wordt door een overgrote meerderheid (84%) in acht genomen.

• Een groot gedeelte van de ondervraagden is het eens met de stelling ‘Om te kunnen herdenken is basiskennis over de Holocaust en de Tweede Wereldoorlog noodzakelijk’. Ik snap dat wel. Daarvoor wil ik u slechts verwijzen naar een special van Op1 van begin maart jl. in het kader van de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam. Daarin was een filmpje te zien waarin pubers worden geïnterviewd. ‘Holocaust? Ik weet niet eens wat het is eigenlijk’ bekende een jongen lacherig in de camera. ‘Het is bij ons natuurlijk niet meer heel relevant’, zei een meisje. Hoe pijnlijk om te horen, maar voor mij overduidelijk, een gebrek aan basiskennis!

Uit het onderzoek blijkt eveneens dat 71% van de jongeren vandaag stil staat bij de herdenking van de oorlogsslachtoffers. Herdenken is dus niet alleen voor oudere mensen, gelukkig maar.

Het herdenkingscomité gemeente Kapelle heeft dat destijds bewust gedaan, jongeren meer en meer betrekken bij de dodenherdenking. Het is immers al weer 79 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog in ons land werd beëindigd. We zijn op weg naar 80 jaar vrijheid, volgend jaar in 2025! Dat betekent dat in ons land meerdere generaties zijn opgegroeid zonder directe ervaring met onderdrukking, verjaging, massaal geweld, executies; generaties die niet van nabij hebben meegemaakt hoe het geluid van bommenwerpers en afweergeschut klinkt, die niet het geluid van het luchtalarm kennen. Voor deze generaties is vrijheid een vanzelfsprekendheid.

Ik behoor tot een van deze generaties, mijn vrouw en mijn kinderen ook.

Wij behoren tot de generaties, die geen van allen hebben meegemaakt wat diegenen die wij vanavond herdenken, wel hebben meegemaakt. Wij moeten het doen met de verhalen, met de films en alle andere documentatie die er ruimschoots beschikbaar is. Het onderwijs moet daar richting onze kinderen op inspelen, de basiskennis bijbrengen, maar ook wij als ouders hebben daar een taak in.

Ik ken het verhaal van mijn opa, tijdens de Tweede Wereldoorlog bakker van beroep, die met bakfiets richting Goes ging om daar zijn grondstoffen te halen. Grondstoffen die hier in Kapelle niet vrij te krijgen waren. Ondanks het luchtalarm ging hij toch, er moest immers brood gebakken worden. Dat hij onderweg nog moest schuilen vanwege overkomende bommenwerpers vond ik als kind hartstikke spannend om aan te horen, maar het was wel de keiharde realiteit.

Met mijn gezin ben ik al wat langer geleden naar het Anne Frank huis in Amsterdam geweest, maar het bezoek met mijn gezin in 2019 aan de voormalige concentratiekampen in Auschwitz en Birkenau was nog indrukwekkender. De kampen in Auschwitz waren de grootste van alle door de Duitsers ingerichte kampen. Op het hoogtepunt in 1944 zaten hier ruim 110.000 Joodse gevangenen.

Recentelijk hebben we de Joodse Raad op tv gezien, een serie over de anti-Joodse maatregelen van de Duitsers met als doel Nederland te zuiveren van alle Joden.

Het laat zien dat de belangstelling voor alle verhalen die er over de Tweede Wereldoorlog zijn geschreven en verfilmd nog steeds groot en levend is. En met de duidelijke boodschap dat dit nooit meer mag gebeuren.

Die boodschap is ook hard nodig, want het antisemitisme (de Jodenhaat) is weer in volledige hevigheid teruggekeerd. De reden daarvan houdt verband met de geweldsexplosie in het MiddenOosten. Ik heb met afschuw de terreuraanslag door Hamas op 7 oktober vorig jaar gadegeslagen. Ik gruw ook van het gigantisch aantal burgerdoden in Gaza. Kritiek op de Israëlische regering heb ik ook, maar Joodse mensen verantwoordelijk houden voor alles wat deze regering doet is niet terecht. En deze Joodse mensen intimideren, uitschelden of zelfs fysiek aanvallen is een pure vorm van antisemitisme en is niet te accepteren.

Een voorstelling van Lenny Kuhr verstoren met Palestijnse vlaggen en het scanderen van de omstreden leus ‘From the river to the sea, Palestine will be free’, alleen vanwege het gegeven dat haar kinderen en kleinkinderen in Israël wonen, is intimiderend en antisemitisch.

Aanbellen bij een Joods-Nederlandse vrouw in Amstelveen en al filmend verhaal halen over haar dochter, die in Israël woont en daar in oorlogstijd haar dienstplicht vervult, en haar daarom de moeder van een kindermoordenaar te noemen, is zwaar intimiderend en antisemitisch

De vrijheid van meningsuiting is een groot goed, de vrijheid om te demonstreren is dat ook. Maar deze vrijheden gaan wat mij betreft ook samen met een zeer belangrijk ander woord, respect.

Bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam werd er gedemonstreerd tegen de aanwezigheid van de Israëlische president. Het mondde uit in antisemitische taferelen waarin herdenken en protesteren samen ging, volstrekt respectloos.

Hetzelfde tafereel is op dit moment een angstvallig scenario tijdens de Nationale Herdenking op de Dam in Amsterdam. Ook hier dreigt herdenken en protesteren samen te gaan, de gitzwarte schaduw van het conflict in de Gaza dreigt zich over de Dam te werpen. De aanwezigheid van een Palestijnse of Israëlische vlag tijdens de Nationale Herdenking zou olie op het vuur gooien en daarmee volstrekt respectloos zijn. Breng 4 mei daarmee niet in diskrediet!

De campagneboodschap van het Nationaal Comité 4 en 5 mei voor dit jaar is ‘Vrijheid deel je met elkaar’.

Het doel van de campagne is om zoveel mogelijk mensen uit te nodigen om op 4 mei de oorlogsslachtoffers te herdenken en op 5 mei de vrijheid te vieren. Het is daarbij belangrijk dat we met zijn allen de verhalen uit de oorlog levend houden. Zodat we niet vergeten hoe kwetsbaar onze vrijheid is. De dankbaarheid voor onze vrijheid moet verder rijken dan alleen deze ene dag.

Om het ook voor de huidige generatie levend te houden wordt vandaag de reizende foto-expositie ‘WO2 in kleur’ in Vlissingen geopend en is vanaf morgen tijdens het Bevrijdingsfestival aldaar voor het publiek te bezichtigen. Daarna reist deze expositie door naar onze gemeente en is vanaf 16 mei voor 2 weken te bezichtigen in De Vroone. Ik raad u aan hier naar toe te gaan. Juist nu de beelden zijn ingekleurd komt het nog meer binnen. Vooral jonge mensen, die vaak nog maar weinig weten over deze geschiedenis, kunnen zich zo nog beter een voorstelling maken van hoe het was. En dat ook zij beseffen dat dit nooit meer mag gebeuren, want foto’s vertellen meer dan duizenden woorden. Vrijheid deel je met elkaar!